Chảy máu đường tiêu hóa trên ở bệnh nhân xơ gan có tăng áp lực tĩnh mạch cửa

Xuất huyết tiêu hóa cao do tăng áp lực tĩnh mạch cửa là xuất huyết do vỡ búi giãn tĩnh mạch thực quản, dạ dày hoặc tá tràng mà trong đó phần lớn là do vỡ giãn tĩnh mạch thực quản. Bệnh chủ yếu ở nam giới. Xơ gan là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến giãn tĩnh mạch thực quản. Chiếm đến 80-90% các trường hợp xuất huyết xảy ra ở bệnh nhân xơ gan. Xơ gan ngăn cản dòng chảy của máu trong tĩnh mạch cửa - tĩnh mạch chính dẫn máu từ dạ dày và ruột về gan, làm tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa và các tĩnh mạch gần đó, hiện tượng này còn được gọi là tăng áp tĩnh mạch cửa.

Kết quả của việc tăng áp tĩnh mạch cửa là máu cần phải tìm các con đường khác thông qua các tĩnh mạch nhỏ hơn, ví dụ như những tĩnh mạch ở phần dưới của thực quản. Những tĩnh mạch có vách mỏng phải chịu đựng áp lực cao nên phình ra, đôi khi vỡ và gây chảy máu. Trường hợp bệnh nhân chảy mất một lượng lớn máu dễ gây ra sốc và không cấp cứu kịp thời, nguy cơ tử vong hoàn toàn xảy ra.

Hình ảnh giãn tĩnh mạch thực quản độ II-III

Xuất huyết tiêu hóa do vỡ dãn tĩnh mạch thực quản – hậu quả của giãn tĩnh mạch thực quản không được điều trị

Cả giãn tĩnh mạch phình vị và thực quản đều là yếu tố nguy cơ cao của xuất huyết tiêu hoá (ví dụ, những bệnh nhân có điểm mạch) được chẩn đoán tốt nhất nhờ nội soi. Nội soi cũng rất quan trọng để loại trừ các nguyên nhân gây ra chảy máu cấp tính khác (ví dụ như loét dạ dày), thậm chí ở những bệnh nhân bị giãn tĩnh mạch đã được chẩn đoán từ trước, có lẽ khoảng 1/3 số bệnh nhân có giãn tĩnh mạch bị xuất huyết tiêu hoá không do vỡ búi giãn.

Vì giãn tĩnh mạch thường đi kèm với tình trạng bệnh lý về gan nên đánh giá tình trạng đông máu là rất cần thiết. Xét nghiệm bao gồm công thức máu toàn bộ (CBC) với tiểu cầu, thời gian prothrombin (PT), thời gian thromboplastin (PTT) và xét nghiệm chức năng gan.

Kiểm soát đường thở và bồi phụ dịch, bao gồm truyền máu nếu cần, được thực hiện để kiểm soát tình trạng sốc giảm thể tích và sốc mất máu. Nội soi thắt vòng cao su được ưa chuộng hơn so với tiêm xơ. Nếu chảy máu vẫn tiếp tục hoặc tái phát dù đã áp dụng các biện pháp trên, tiến hành thủ thuật cấp cứu để đưa máu từ hệ tĩnh mạch cửa về tĩnh mạch chủ để làm giảm áp lực tĩnh mạch cửa và giảm chảy máu. TIPS (nối thông 2 hệ tĩnh mạch cửa chủ) là can thiệp cấp cứu được lựa chọn. Sử dụng ống thông Sengstaken-Blakemore hay các loại ống thông khác là giải pháp tình thế trong trường hợp chờ làm TIPS hoặc phẫu thuật. Ghép gan cũng có thể làm giảm áp lực hệ thống mạch cửa nhưng đây là một lựa chọn chỉ dành cho bệnh nhân đã nằm trong danh sách ghép.

Bs. Nguyễn Chí Thư

Khoa Nội tiêu hoá – BVĐK tỉnh Hoà Bình